Jak rozpoznać, czy dziecko potrzebuje pomocy logopedycznej?

Rozwój mowy to fascynujący proces, który każdy maluch przechodzi w swoim tempie. Czasem jednak mogą pojawić się sygnały, które wskazują na potrzebę wsparcia w postaci terapii logopedycznej. Chciałabym przybliżyć Wam, na co warto zwrócić uwagę i kiedy konsultacja z logopedą może być dobrym pomysłem. Mam nadzieję, że pomoże Wam to lepiej zrozumieć rozwój Waszych pociech i ewentualnie podjąć odpowiednie kroki.

Sygnały, które mogą świadczyć o potrzebie pomocy logopedycznej

Brak gaworzenia lub gruchania u niemowląt - już w wieku około 6–8 miesięcy większość dzieci zaczyna gaworzyć – wydając dźwięki, które przypominają słowa. Jeśli dziecko nie gaworzy lub gaworzenie jest minimalne, warto porozmawiać z pediatrą. Czasami może to sugerować trudności w rozwoju mowy, choć oczywiście każdy maluch rozwija się indywidualnie.
Opóźnienie w wypowiadaniu pierwszych słów- zazwyczaj pierwsze słowa pojawiają się między 12 a 18 miesiącem życia. Jeśli dziecko w wieku 18 miesięcy nie mówi jeszcze pojedynczych słów takich jak „mama” czy „tata”, warto przyjrzeć się, czy rozwój mowy przebiega prawidłowo. Dzieci, które opóźniają się w wypowiadaniu pierwszych słów, mogą potrzebować wsparcia, aby nadrobić zaległości. Jeśli zauważysz opóźnienia w poznawaniu i artykułowaniu słów warto sprawdzić zrobić badanie słuchu.
Ubogie słownictwo i trudności z budowaniem zdań u dwulatka - w wieku około 2 lat dzieci zaczynają tworzyć proste zdania. Jeśli dziecko w tym wieku nadal posługuje się bardzo ograniczonym zasobem słów i nie tworzy zdań, konsultacja logopedyczna może pomóc sprawdzić, czy potrzebuje dodatkowej stymulacji w zakresie rozwoju mowy.
Problemy z wymawianiem określonych głosek - choć nauka wymawiania wszystkich głosek jest długim procesem, niektóre problemy mogą wymagać interwencji. Do najczęstszych problemów należą:
- Seplenienie (zaburzenia w wymowie „s”, „sz”, „cz”)
- Rotacyzm (zaburzenia w wymowie „r”)
- Trudności z dźwiękami „k” i „g”
Jeśli dziecko w wieku 4-5 lat nadal ma trudności z tymi głoskami, warto zgłosić się do logopedy. Prawidłowe wymawianie trudniejszych głosek powinno pojawić się do około 6-7 roku życia, ale wcześniejsze wsparcie może znacząco ułatwić ten proces.
Nieprawidłowy sposób oddychania lub połykania - czasem na rozwój mowy wpływają także inne aspekty, takie jak sposób oddychania i połykania. Jeśli dziecko oddycha głównie przez usta, połyka z językiem wysuniętym do przodu lub ma problemy z żuciem i gryzieniem, logopeda może pomóc pracować nad prawidłowymi wzorcami. Zaburzenia tych funkcji mogą wpływać na sposób artykulacji dźwięków.
Osłabione lub wzmożone napięcie mięśnie niezbędne do prawidłowej artykulacji - jeśli zauważysz u swojego dziecka osłabione lub wzmożone napięcia mięśniowe w obrębie żuchwy i obręczy barkowych, warto udać się na konsultacje logopedyczną i fizjoterapeutyczną. Przykładami zaburzeń mięśniowych, które powinny Cie zaniepokoić, są m.in.:
- asymetria warg, żuchwy, barków,
- błędna pozycja spoczynkowa języka - język jest płaski, "niewklejony" do podniebienia. w momencie spoczynku,
- osłabiony mięsień okrężny warg - asymetrie w momencie jak dziecko wypowiada głoskę [o], brak stabilnego chwytu wargami, np. słomki.
Trudności z rozumieniem poleceń i komunikacją z rówieśnikami - logopeda nie tylko zajmuje się wymową, ale również wspiera rozwój językowy dziecka. Jeśli dziecko nie rozumie prostych poleceń, ma trudności z komunikowaniem się z rówieśnikami lub nie tworzy zdań, może potrzebować dodatkowej stymulacji językowej. Zrozumienie to podstawa, na której dziecko buduje umiejętności językowe.

Dlaczego wczesna interwencja logopedyczna jest tak ważna?

Badania pokazują, że wczesna diagnoza i rozpoczęcie terapii logopedycznej mogą znacząco wspierać rozwój mowy i komunikacji dziecka (Paul, R., & Norbury, C. F., 2012). Im szybciej zauważymy problem, tym większa szansa na szybkie jego rozwiązanie, co ułatwi dziecku funkcjonowanie w grupie rówieśniczej i później – w szkole.

Każdy maluch jest wyjątkowy i rozwija się w swoim rytmie, jednak jeśli widzisz coś niepokojącego, pamiętaj, że konsultacja z logopedą to pierwszy krok do wsparcia dziecka. Rozwój mowy jest niezwykle ważny, a nawet niewielkie wsparcie może przynieść fantastyczne efekty!

Autor: Adrianna Biłowicka

Literatura:

Paul, R., & Norbury, C. F. (2012). Language Disorders from Infancy through Adolescence: Listening, Speaking, Reading, Writing, and Communicating. Elsevier Health Sciences.
Hulit, L. M., Howard, M. R., & Fahey, K. R. (2015). Pragmatics and Language Intervention. Springer.